توسعه زندگی شهری ،کاهش ارتباطات چهره به چهره، سرگرم بودن طولانی مدت مردم به کسب و کار اختصاصی خود موجب شده مردم از وضعیت معیشت یکدیگر بی اطلاع باشند، حتی همسایگان ازکسب وکار و تعاملات هم بی خبر هستند ، به تبع آن شناختی هم از نحوه گذران زندگی هم ندارند در نتیجه شناخت افراد فقیر از کسانی که تظاهر به ناتوانی و نیازمندی می کنند هر روز مشکل تر می شود. ضمن آن که ظاهر و نوع پوشش افراد هم دیگر نشان دهنده وضعیت معیشتی آنان نیست.
در چنین شرایطی انسان هایی که برای انجام تکلیف شرعی یا مسئولیت اجتماعی می خواهند کمکی به افراد نیازمند بکنند کمک خود را در اختیار موسسه های خیریه یا سمن ها می گذارند تا آن موسسه به نیابت از آن نیکوکار فرد نیازمندی را مورد حمایت قرار دهد.
موسسه خیریه با جمع آوری این نوع کمک های فردی و موردی منابع کافی برای انجام اقدامات هدفمند و توانمندساز را تامین می کنند. بدین ترتیب خیر جمعی تدریجا جای اقدامات فردی کم اثر را می‌گیرد و باعث عمق بخشیدن به خدمات خیر خواهانه می شود که اگر در مسیر صحیح خود قرار گیرد و حمایت از اقشار فرودست جامعه با تجمیع امکانات موردی سازمان پیدا کند و با برنامه استمرار یابد و بی نتیجه رها نشود می تواند بسیار موثر باشد، زیرا سمن ها و خیریه ها هم سازکارهای اجرایی خدمت رسانی و هم مددکاران اجتماعی در اختیار دارند که دارای توان تشخیص نیازمندی و امکان توانمندسازی هستند. البته برای ارزیابی میزان توفیقات امر خیر خواهی و نیکوکاری و حصول به توانمندسازی لازم است معیار هایی مشخص شود.
دولت از یک سال قبل در اجرای قانون بودجه سال۱۳۹۹ مکلف شد توسط وزارت تعاون کار ورفاه اجتماعی سامانه ای برای ثبت خدمات موسسه های مردم نهاد وخیریه هابه افراد نیازمند ایجاد کند تا خدمت رسانی به شکل صحیح انجام شود، این طور نباشد که برخی از نیازمندان از چند موسسه کمک بگیرند و تعدادی نیز ضروری ترین نیازشان هم دریافت نکنند. اگرچه اطلاعات ما حاکی از عدم موفقیت در اجرای این قانون است زیرا سامانه پیش بینی شده به موقع فعال نشده وثبت خدمات هم با مشکلاتی همرا ه گردیده است. البته در صورت عملکرد صحیح این سامانه در آینده می توان میزان وچگونگی خدمت رسانی موسسه های مردم نهاد وچگونگی توانمندسازی انجام شده را مورد ارزیابی وسنجش قرارداد وآن ها را هم به نوعی درجه بندی کرد نهایتاً موسسه های نیکوکاری و فرایند خدمت رسانی در کشور نیازمند ساماندهی است.
بررسی وضعیت تشکیل و اداره سمن ها بدین شکل است، اشخاصی که بلحاظ مسئولیت اجتماعی و دینی که نسبت به هموطنان خود احساس می کنند با مشارکت همکاران و دوستان خود با اخذ مجوز لازم اقدام به تشکیل موسسه های مردم نهاد وخیریه می کنند که جای سپاس گزاری دارد اما واقعیت این است که در دنیای پیچیده کنونی صرف داشتن نیت خیرخواهانه، اخذ مجوزهای قانونی، فراهم کردن مکان، تجهیزات و به کار گماری تعدادی کارگزار و حمایت از نیازمندان اگرچه اقداماتی بسیار ستودنی و قابل تقدیر است اما الزاماً باعث کاهش آلام انسان های دردمند و گره گشائی از مشکلات مردم و توانمندسازی آنان نمی شود.
این وظیفه و مسئولیت دستگاه های متولی خدمات اجتماعی و ناظر بر موسسه های خیریه است که برای موفقیت و نتیجه بخشی تلاش های افراد نیکوکار ساز و کارهای لازم را فراهم آورند.
چند پیشنهاد زیر می تواند در مسیر موفقیت، کارآمدی و بهره وری بیشتر سمن ها تاثیرگذار باشد:
۱- تشکیل کارگروهی از مدیران سمن ها برای تدوین ضوابط و روش کارهای اداره موسسه های خیریه و نیکوکاری
2- آموزش مسئولین و کارکنان موسسه ها توسط دستگاه های متولی امور سمن ها برای ارتقا توانمندی آنها
۳- چاپ کتاب و جزوات آموزشی و نشریات تخصصی برای افزایش دانش و توانایی مسئولین موسسه‌های مردم نهاد
۴- انتخاب مدیرانی با تحصیلات مرتبط، تجربه کافی و توانایی اداره کردن سمن ها
5- شفافیت مالی و پاسخگویی مردمی
6- ایجاد سازوکار لازم برای ایجاد رشته تحصیلی دانشگاهی مدیریت موسسه ای مردم نهاد به عنوان اقدامی میان مدت
نبی‌الله عشقی‌ثانی
عضو شبکه ملی خیریه های حامی ایتام