بحران کرونا و وظیفه انسان خردمند

چندوقت پیش که کرونا هنوز جدی گرفته نمی شد، با مدیرعامل یک مؤسسه نیکوکاری که به کودکان کار و خیابان آموزش می دهند، صحبت می کردم. می گفت: «در کار ما، دورکاری چندان معنا ندارد. چون بچه ها و خانواده هایی که ما برایشان کار می کنیم نمی توانند گوشی هوشمند و تبلت بخرند.

در نتیجه چاره ای جز تعطیلی کلاس های درس حضوری نداریم. از طرفی این بچه ها اکثرا بیمه نیستند و هزینه درمان برایشان کمرشکن است». با بحث و گفت وگوی بسیار در هیئت مدیره به این نتیجه رسیدند که با توجه به ارجحیت مسئله سلامت و زندگی نسبت به آموزش، در این دوران تا می توانند مراقبت کنند که این کودکان و خانواده هایشان گرفتار بیماری نشوند. چند روز پیش هم مدیر مؤسسه دیگری که به کودکان دارای معلولیت ذهنی و حرکتی، خدمات فیزیوتراپی و تجهیزات کمکی می دهند، از خراسان جنوبی تماس گرفته و به دنبال دستگاه اکسیژن برای کودکان مؤسسه بود. دستگاه قبلی ایراد پیدا کرده و در کل استان نتوانسته اند دستگاه جدیدی پیدا کنند. هم زمان با این گزارش ها و بسیاری موارد دیگر که در جهان مخابره می شود، سازمان جهانی بهداشت می گوید، در طول تاریخ معاصر و در 200 سال گذشته، اکنون اولین بار است که معیشت و حیات مقابل هم قرار گرفته اند. مدیریت بحران و تصمیم های دولت ها و قدرت ها، در انتخاب استراتژی و مسیر، در حفظ جان افراد و معیشت و سلامت آدم ها بسیار تعیین کننده است، اما در دنیای مدرن معاصر، نقش آفرینان دیگری – مانند مؤسسات نیکوکاری و سازمان های مردم نهاد - در زمینه حل مسائل اجتماعی و بحران های مقطعی تأثیرگذار بوده و هستند. در ایران هم مانند جهان، در دهه های گذشته، این مؤسسات با خدمت رسانی به اقشار محروم و کم برخوردار، کوشیده اند تا باری از معضلات و مشکلات کشور را برداشته و در حل بحران ها و پیشگیری از وقوع بحران ها بکوشند. بسیاری از این مؤسسات، در خدمت رسانی به جامعه هدفی که انتخاب کرده اند، پیشتاز بوده و با تدابیری که در زمینه گزارش دهی و اطلاع رسانی در مورد فعالیت های خود به کار برده اند، اعتماد نیکوکاران و جامعه را جلب کرده اند. تجربه سال های اخیر مانند زلزله ها و سیل ها نشان داده که در مواجهه با بحران ها و حوادث غیرمترقبه، حجم زیادی از کمک های مردمی به سمت سازمان های کمک رسان غیردولتی سرازیر می شود. بحران سلامت کرونا که امروز ما و جهان درگیر آن هستیم نیز مستثنا از این نبوده و نیست. استقبال جامعه از پویش های متعددی که در این زمینه شکل گرفته است، نشان از بالابودن فرهنگ نیکوکاری دارد. درحال حاضر جهت گیری مؤسسات نیکوکاری در برابر کرونا، به سه دسته کلی قابل تقسیم است؛ اول مؤسسات کمک رسانی که مأموریت خود را <<خدمت رسانی در شرایط بحران>> تعریف کرده اند و طبیعتا درحال حاضر نیز تمرکز خود را بر اطلاع رسانی درخصوص کرونا، تهیه ملزومات بهداشتی برای کادر درمان و اقشار آسیب پذیر گذاشته اند. دوم مؤسساتی که در کنار حوزه فعالیت خود، بخش جدیدی برای <<کمک>> به بحران باز کرده و به تنهایی یا در همکاری با مؤسسات دیگر، در حوزه کرونا نیز فعالیت می کنند. گروه سوم، مؤسساتی مانند دو نمونه ای هستند که در بالا ذکر شد. این مؤسسات همچنان در مسیر مأموریت خود حرکت کرده و بر خدمت رسانی به گروه مخاطب خود متمرکز هستند. البته این گروه هم عمدتا به فرهنگ سازی، اطلاع رسانی و توزیع اقلام بهداشتی میان گروه هدف خود وارد شده اند. فارغ از اینکه این مؤسسات در کدام دسته قرار دارند، همه آنها در رابطه با ادامه فعالیت های خود با چند چالش عمده مواجه هستند. یکی شرایط دورکاری و فاصله گذاری اجتماعی است که سبب شده این مؤسسات هم مانند بسیاری از کسب وکارهای کوچک و بزرگ در ارائه خدمت اصلی خود با چالش مواجه شوند؛ به طورمثال کلاس های آموزشی برای کودکان کار و خیابان تعطیل شده یا امکان سفر تسهیل گران به مناطق حاشیه نشین متوقف شده است. دیگر اینکه بسیاری از خطوط درآمدی این مؤسسات، مانند بازارچه های شب عید و <<قلک>>ها تحت تأثیر شرایط موجود متوقف شده و روش های پیشین برای تأمین مالی دیگر جوابگو نیست. دیگر اینکه میزان کمک های نیکوکاران حقیقی و حقوقی متأثر از شرایط پرابهام اقتصادی، کاهش یافته و در نهایت اینکه بخشی از کمک های مردمی، به سمت فعالیت هایی که ارتباط مستقیم با کرونا دارند، تغییر جهت داده است. حالا ما به عنوان جامعه و نیکوکار در تعیین مسیر حرکت این مؤسسات و صدالبته تضمین بقا و خدمت رسانی آنان، تعیین کننده هستیم. حواسمان باشد در کنار مسئله پردردسر کرونا، کودکان کار و خیابان، کودکان دارای معلولیت ذهنی و حرکتی، زنان سرپرست خانوار، دانش آموزان بااستعداد کم برخوردار و دیگران نیازمندتر از پیش به حمایت های ما احتیاج دارند. حواسمان باشد در این روزهای قرنطینه، هر روز افرادی داوطلبانه به سر کار می روند تا در مؤسسات نیکوکاری به سالمندان، کودکان سرطانی و کودکان بی سرپرست خدمت رسانی کنند. ما و جامعه به این خدمات نیاز داریم و کمک های ما در ادامه این خدمات تعیین کننده است. بحران کرونا مانند هر بحران مصیبت زای دیگری آغاز و پایانی دارد. این وظیفه انسان خردمند است که بعد از بحران را در نظر بگیرد و به شرایط زندگی انسان های آینده بیندیشد.

زهرا عمرانی                        

مدیرعامل مؤسسه افرا (توسعه زیرساخت نیکوکاری)